Тошкент

Материал из УзЭнц

Тошкент шаҳриЎзбекистон Республикаси пойтахти. Республиканинг шимоли-шарқий қисмида, Тошкент воҳасида, Чирчиқ дарёси водийсида, 440-480 м баландликда жойлашган.

Совет даврида[править | править код]

Тошкент шаҳриЎзбекистон ССР пойтахти, Тошкент вилоятининг маркази, йирик саноат-транспорт узли, СССРнинг маданий маркази. Январьда ўртача температура -1,1 "С, июльда эса 27,5 °С. Йилига 360-390 мм ёғингарчилик бўлади. Шаҳар майдони 250 км². Аҳолиси бўйича Тошкент СССРнинг 4-шаҳри (Москва, Ленинград ва Киевдан кейин). 1975-йил 1-январь ҳолатига кўра аҳолиси 1.595 минг киши (1897-йилда 156 минг, 1926-йилда 314 минг, 1939-йилда 556 минг, 1959-йилда 927 минг, 1970-йилда 1.385 минг). Тошкент аҳолиси халқлар дўстлигининг витринаси. Тошкентда 9 та шаҳар районлари бор.

Иқтисодиёт[править | править код]

Саноат маҳсулотларини ишлаб чиқариш ҳажми, 1941-74 йиллар давомида, 23 баробар ошди. Шаҳарда 200дан ортиқ саноат корхоналари бор. Tошкент Ўзбекистон ялпи саноат маҳсулотининг 23% беради (1974); унда барча пахта йиғим-терим машиналари, тракторлар, тўқимачилик машиналар, экскаватор, пахта экувчи машиналар, кранлар ишлаб чиқарувчилар жойлашган; унда (республикага нисбатан) 87% пахта матолари, 51% трикотаж матолари ишлаб чиқарилади. Санаб ўтилган маҳсулотларнинг айрим турларини ишлаб чиқаришга кўра, Тошкент СССР миқёсида ҳам муҳим ўрин тутади: пахта териш комбайнлари, пахта учун модификацияланган тракторлар, пахта тозаловчи, пахта экувчи, ровничный машиналарнинг 100%, пахта тозаловчи ускуналарнинг 90,6%, йигириш машиналарининг 28%, мостли электр кранларининг 17,9% ишлаб чиқарилади.

Маданий қурилиш[править | править код]

1974/75 ўқув йилида барча турдаги 339 та умумтаълим мактабларда 285 минг ўқувчи, 31 та ўрта ихтисослаштирилган ўқув юртида 43 минг ўқувчи, Госпрофор тизимидаги 32 та касб-ҳунар-техника билим юртида 16 минг талаба ўқувчи; 19 та олий таълим муассасаларида (жумладан, энг йириклари — Тошкент университети, Тошкент тиббиёт институти, Тошкент педагогика институти, политехника институти, электротехника алоқа институти, Тошкент қишлоқ хўжалик институти, Ўрта Осиё тиббиёт педиатрия институти, темир йўл транспорти муҳандислари институти, қишлоқ хўжалиги ирригациялаш ва механизациялаш муҳандислари институти, тўқимачилик ва енгил саноат институти) — 130,7 минг талабалар ўқийди. 1975-йилда 541 та мактабгача таълим муассасасида 101,1 минг бола тарбияланган, 26 та мактабдан ташқари болалар муассасаси, шу жумладан 2 та Пионерлар саройи, 8 та Пионерлар уйи, 6 та спорт мактаби, ёш техниклар станцияси ишлаган.

Матбуот, радиоэшиттириш ва телевидение[править | править код]

7 нашриёт уйлари бор («Ўзбекистон», «Фан», «Ўқитувчи» ва бошқалар). 13 республика газеталари, шунингдек, шаҳар газеталари чоп этилади: ўзбек тилида — "Тошкент оқшоми" (1966-йилдан), рус тилида — «Вечерний Ташкент» (1966 йилдан). Республика радио ва телевидение, телемарказ, Ўзбекистон телеграф агентлиги (ЎзТАГ) бор. Телекўрсатувлар кунига 3 та программа бўйича кунига 26 соат, шундан маҳаллий — 11 соат, рангли — 1 соат қилиб ўтказилади. Марказ ва Республика телевидениясининг аралаш 1-программаси ўзбек ва рус тилларида — 13,3 соат (ўзининг — 5,3 соат, "Шарқ" — 8 соат), аралаш 2-программаси — 8,7 соат (ўзининг — 3,7 соат, "Шарқ" — 5 соат), 3-программаси — 4 соат ичида ўзбек, тожик ва қозоқ тилларида олиб борилади. Радио эшиттириш ҳажми кунига 35 соат, шу жумладан республика ичи 28 соат, шундан 22 соати ўзбек, рус, тожик ва қозоқ тилларида.

Соғлиқни сақлаш[править | править код]

1913-йилда 276-ётоқли 12 касалхона бўлган; аҳолига эса 44 врач хизмат кўрсатган. 1975-йил 1-январь ҳолатига кўра 22,8 минг ётоқли 82 та шифохона муассасалари, яъни 1 минг аҳолига 14,3 ётоқ тўғри келган (1940-йилда 5,8 минг ётоқли 35 касалхона муассасалари, яъни минг кишига 8,9 ётоқ бўлган), 214 амбулатория-поликлиника муассасалари, 16 санитар-эпидемиологик станциялар фаолият юритган. 11,3 минг врач, яъни 141 аҳолига 1 врач (1940 йилда 1,4 минг врач, яъни 455 аҳолига 1 врач) ва 20,7 минг тиббий ходим (1940 йилда 2,8 минг) ишлади. 12 та тиббиёт илмий-текшириш институтлари бор. Тошкентда 16 та санаторий ва 1 та дам олиш уйи бор. Тошкентдан 20 км. узоқликда бальнеологик курорт Тошкент Минерал Сувлари бор.

Туризм[править | править код]

Тошкент - Ўрта Осиёдаги туризм ва экскурсиялар марказларидан бири бўлиб, у орқали 12 та Бутуниттифоқ туристик маршрутлари ўтади; «Интурист» ва касаба уюшмалари меҳмонхоналари бор.

Манбалар[править | править код]

Адабиёт[править | править код]

  • Добросмыслов А.И., Ташкент в прошлом и настоящем, Таш., 1912;
  • Азадаев Ф., Ташкент во второй половине XIX в., Таш., 1959;
  • Соколов Ю.А., Ташкент, ташкентцы и Россия, Таш., 1965;
  • Рашидов Г.Р., История социалистического Ташкента, т. 1 - 2, Таш., 1965-66;
  • Народное хозяйство Узбекской ССР за 50 лет. Юбилейный статистич. ежегод., Таш., 1974;
  • Рашидов F., Навкирон Тошкент, Тошкент, 1974;
  • Адылов С., Максумов П., Турсунов Ф., Город, рожденный дважды, М., 1970;
  • Древний Ташкент, Таш., 1973;
  • Буряков Ю.Ф., Историческая топография древних городов Ташкентского оазиса, Таш., 1975.