Birlashgan Qirollik: различия между версиями
нет описания правки
Sf7 uz (обсуждение | вклад) м (1 revision imported: BMT aʼzolari) |
Sf7 uz (обсуждение | вклад) Нет описания правки |
||
Строка 1:
{{Birlashgan Qirollik_info}}
'''Buyuk Britaniya''', Britaniya, ({{lang-en|Great Britain}}) Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligi ({{lang-en|United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland}}) — Shimoli-Gʻarbiy Yevropadagi davlat.
'''Buyuk Britaniya''', Britaniya, ({{lang-en|Great Britain}}) Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligi ({{lang-en|United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland}}) — Shimoli-Gʻarbiy Yevropadagi davlat. Buyuk Britaniya oroli (mamlakat hududining 90 %i shu orolda) va Irlandiya orolining shimoli-sharqiy qismida hamda ularga yondosh mayda orollar (Anglsi, Uayt, Normand, Orkney, Gebrid, Shetlend va boshqalar)da joylashgan. Gʻarbdan [[Atlantika okeani]], sharqaan Shimoliy dengiz oʻrab turadi. Buyuk Britaniya mamlakat asosiy qismining nomi bilan koʻpincha Angliya deb ataladi. Maydoni 244,1 ming km<sup>2</sup>. Aholisi 63.23 mln <ref name=cia>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uk.html|title=Великобритания|accessdate=2011-11-03|work=[[The World Factbook]]|publisher=CIA}}{{ref-en}}</ref> kishi (2012-yil). Poytaxti — [[London]] shahri. Tarixan tarkib topgan va milliy jihatdan har xil boʻlgan 4 maʼmuriy siyosiy qism (Angliya, Uels, Shotlandiya va unga yondosh orollar, Shimoliy Irlandiya) dan iborat. Men va Normand orollari mustaqil maʼmuriy hudud hisoblanadi.▼
Buyuk Britaniya oroli (mamlakat hududining 90 %i shu orolda) va Irlandiya orolining shimoli-sharqiy qismida hamda ularga yondosh mayda orollar (Anglsi, Uayt, Normand, Orkney, Gebrid, Shetlend va boshqalar)da joylashgan. Gʻarbdan [[Atlantika okeani]], sharqdan Shimoliy dengiz oʻrab turadi.
▲
== Davlat tuzumi ==
Buyuk Britaniya konstitutsion monarxiya. Davlat boshligʻi qirol (qirolicha). Mamlakatning konstitutsiyasi yoʻq. [[1215-yil]]gi Ulugʻ Erkinliklar hartiyasi, [[1679-yil]]gi Xabeas korpus akti, [[1931-yil]]gi Vestminster statuta, [[1969-yil]]gi Xalq vakilligi toʻgʻrisidagi akt va boshqa eng muhim parlament hujjatlari hisoblanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni qirol (qirolicha) va parlament (u ikki palatadan iborat: Lordlar palatasi va Jamoalar palatasi), ijrochi hokimiyatni bosh vazir boshchiligidagi hukumat (vazirlar mahkamasi) amalga oshiradi. Bosh vazirni qirol (qirolicha) tayinlaydi. Hukumat aʼzolari parlament aʼzolaridan boʻlishi kerak. Buyuk Britaniya tarkibidagi Angliya, Uels va Shotlandiya oʻzining sud tizimiga, mahalliy boshqaruv organlariga ega. Shimoliy Irlandiya maʼmuriy muxtoriyat huquqiga ega boʻlib, uni qirol (qirolicha) tayinlagan gubernator boshqaradi
Buyuk Britaniya, oʻtmishda [[Britaniya imperiyasi]] tarkibida boʻlgan mamlakat va hududlarni birlashtiruvchi, Hamdoʻstlikka boshchilik qiladi.
== Tabiati ==
Sharqiy Feni, London havzasi, Midlend, Xempshir), qator asimmetrik tepalar (balandligi 200– 300 m) bor. Shim. Irlandiya ayrim kichikkichik qirlardan (Antrim, Sperriin, Morn va boshqalar) iborat.
Buyuk Britaniyada moʻtadil dengiz iqlimi xukmron; u seryogʻin, oʻzgaruvchan, tez-tez shamol boʻlib turadi. Jan.gʻarbida yanvar ning oʻrtacha temperaturasi 7°, sharqda 3,5° gacha. Shim.gʻarbida yoz salqin, sernam, jan.sharqda ancha iliq va quruq. Shim. da iyulning oʻrtacha temperaturasi 13°, jan.sharkda 16,5°. London va uning atrofida tra yuz kun davomida 0°dan past, mamlakat sharqida baʼzan —18° gachatushadi. Yogʻin yil davomida deyarli bir meʼyorda (kuz va kishda bir oz koʻproq) tushadi, jan.sharqida yoz va kuzda koʻproq yogʻadi. Shotlandiya, Shim. Irlandiya, Angliya bilan Uelsning togʻli joylarida yogʻin eng koʻp (1000–1500 mm, ayrim joylarda 3000 mm gacha) yogʻadi. Jan.sharqda 600–750 mm dan oshmaydi. Bulutli kunlar koʻp, qishda tez-tez tuman (Londonda qishda 1 oyda 7—10 kun) tushadi.
Aholisining 81,5
== Tarixi ==
Hozirgi
1066 yil Angliyani Normandiya gersogi Vilgelm I istilo qilgandan soʻng mamlakatda feodal yer egaligi paydo boʻlib, dehqonlarni tutqinlikka (krepostnoylikka) aylantirish avj oldi. 10—11-asrlarda hunarmandchilik va savdo-sotiq markazi tusini olgan shaharlar paydo boʻla boshladi. 12—13-asrlarda markazlashgan moliya va sud muassasalari yuzaga keldi. 1265 yil paydo boʻlgan Parlament bojlarni tasdiqlash va qonunlar joriy etish huquqini oldi;hokimi mutlaqlik tizimi (monarxiya) barpo boʻldi. Angliya bilan Fransiya oʻrtasida boʻlib oʻtgan Yuz yillik urush (1337—1453) oqibatida soliqlarning koʻpayishi va 1348—49 yillardagi vabodan soʻng aholi ahvolining ogʻirlashishi Uot Tayler (1381) boshchiligidagi dehqonlar qoʻzgʻoloniga sabab boʻldi. Qoʻzgʻolon magʻlubiyatga uchragan boʻlsada, dehqonlarning barshchinadan qutulishiga turtki boʻldi. 15-asrda Angliyada dehqonlarning tutqinligi batamom yoʻqotiddi, tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi mayda va oʻrta hol dvoryanlarning tabaqalanishiga sabab boʻldi. Kapitalistik munosabatlar shakllanayotgan paytda tyudorlar sulolasining cheklanmagan hokimiyati (1485—1603) qaror topdi. Movut sanoatining rivojlanishi, junga talabning koʻpayishi tufayli ekinzorlar chorva yaylovlariga aylanib ketdi, natijada dehqon xoʻjaliklari xonavayron boʻldi. 16-asrning 30- yillarida boshlangan reformatsiya harakati natijasida papa hukmronligiga chek qoʻyilib, cherkovga qarashli yerlar burjualashgan yangi dvoryanlarga boʻlib berildi. 16-asr 2-yarmi
17—18-asrlarda
19-asrning 30- yillarida ishlab chiqarishning fka tizimi qaror topdi. 30—40- yillarda siyosiy jihatdan shakllangan ishchilar harakati
20-asr boshlariga kelib
Asosiy siyosiy
Eng yirik kasaba uyushma birlashmasi
== Sanoati ==
Gʻarbiy Angliya va London atrofida joylashgan. Kimyo sanoati ishxonalari Katta London, Lankashir, Cheshir, Shim. dengiz va Bristol qoʻltigʻi sohillarida, toʻqimachilik sanoati ishxonalari Lankashir va Yorkshirda. Shim. dengizda katta neft va gaz zaxiralari mavjud.
Qishloq xoʻjaligidamamlakatdagi mehnatga qobiliyatli aholining 2
== Transporti ==
Birlashgan Qirollik
Tashqi savdo mamlakat iqtisodiyoti uchun juda katta ahamiyatga ega. Chetga chiqariladigan mahsulotning 90
Tibbiy
Maorifi va madaniy-maʼrifin muassasalari.
Eng yirik kutubxonalari: Britaniya muzeyi kutubxonasi, Shotlandiya Milliy kutubxonasi (3 mln. dan ortiq asar), Kembrij va Oksford untlarining kutubxonalari va boshqa Eng yirik muzeylari: Britaniya muzeyi (1753). Milliy galereya (1824), Teyt galereyasi (1897), Shotlandiya Kirollik muzeyi (1854) va boshqa
Ilmiy
Matbuoti, radnoeshnttirishi va telekoʻrsatuvi.
== Adabiyoti ==
Ingliz adabiyoti 5—6-asrlarda vujudga kela boshlagan. 5—11-asrlarda anglosaks shevalarida xalq naqllari va qushiqlari yaratildi, ular asosida „Beovulf“ qahramonnomasi vujudga keddi.
18-asr ingliz maʼrifatchilik adabiyoti uchun jamiyat demokratik tabaqalari manfaatlarini yoqlab, ilgʻor gʻoyalarni targʻib qilish xosdir. Bu davrda sheʼriyat, dramaturgiya rivojlandi, roman yetakchi janrga aylandi. J. Svift burjua jamiyati illatlarini achchiq satira ostiga oldi („Gulliverning sayohatlari“), D. Defo insonning kuch-qudrati, zoʻr irodasi, tabiatni buysundiruvchi mehnatini madh etdi („Robinzon Kruzo“). 19-asr
19-asrning oxiri, 20-asrning boshidagi realistik yozuvchilar tahqirlangan oddiy kishining qadrqimmatini himoya qildilar (M. Garkness, U. Marris, S. Batler, E. Voynich, T. Gardi). 20-asr tanqidiy realizmning rivojida B. Shou, J. Golsuorsi ijodi muhim bosqich boʻldi. 20-asrning ikkinchi yarmida dekadentlik va boshqa reaksion oqimdagi yozuvchilar (E. Garv, D. Untli, L. Kuper) ijodi inqirozga uchradi, ularning ayrimlari mustamlakachilik siyosatidan yuz oʻgirib, voqelikni toʻgʻri koʻrsatishga intildilar (J. Osborn, K. Emis, D. Ueyn), taraqqiyparvar adiblar (A. Sillitou, S. Chaplin, S. Barstou) ijodi rivojlandi.
== Meʼmorligi ==
== Tasviriy sanʼati ==
Строка 79 ⟶ 87 :
== Musiqasi ==
19-asr oxirida ingliz kompozitorlik maktabiga asos solindi. Operalar yaratila boshladi. Ingliz musiqasi jahon musiqa madaniyatida koʻzga koʻrinarli oʻringa chiqdi. Kompozitorlardan Eduard Elgar, R. VoanUilyams, Benjamin Britten bunda katta rol oʻynadilar. Londondagi Qirollik musiqa akademiyasi
== Teatri ==
==Oʻzbekiston
{{main|Oʻzbekiston
== Adabiyotlar ==
Строка 108 ⟶ 116 :
[[Turkum:Yevropa]]
[[Turkum:BMT aʼzolari]]
[[Turkum:Buyuk Britaniya
|