Butan

Материал из УзЭнц
Ushbu maqola mamlakat haqidadir. Kimyoviy tushuncha haqida Butanlar sahifasiga qarang.
Butan Qirolligi
-{འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་
Druk Gyal Khap}-
Butan davlat bayrogʻi   Butan davlat gerbi
Bayroq Gerb
Shior: yoʻq
Madhiya: འབྲུག་ཙན་དན
(Druk tsendhen)
Butan Xaritasi
Butan Xaritasi
Poytaxt Thimphu
Rasmiy til(lar) Dzongkha tili
Hukumat Absolyut Rohiblik
 • Rohib Qirol Jigme Singye Wangchuck
 • Bosh Vazir Lyonpo Sangay Ngedup
Mustaqillik   Hindistondan
 • Sana 8-avgust 1949
Maydon  
 • Butun 38 394 -{km²}- (132-)
 • Suv (%) 1.1
Aholi  
 • 2012 roʻyxat 742 737 (161- oʻrin)
 • Zichlik 18 kishi/-{km²}-
YaIM (XQT) 2011- yil roʻyxati
 • Butun AQSh$4,287 mil. (154-)
 • Jon boshiga AQSh$6112
Pul birligi Ngultrum (BTN)
Vaqt Mintaqasi (-{UTC}-+6)
 • Yoz (-{DST}-) (-{UTC}-+6)
Qisqartma -{BT}-
Internet domen -{.bt}-
Telefon prefiksi +975

Butan podsholigi (Pendal Druk Shung) — Janubiy Osiyodagi, Himolay tog‘larining sharqiy qismidagi davlat. Maydoni 47 ming km2. Aholisi 742 737 kishi (20012). Poytaxti — Thimphu shahri. Maʼmuriy jihatdan 8 dzong (viloyat)ga bo‘lingan.

Davlat tuzumi[править | править код]

Butan — konstitutsiyali monarxiya. Davlat boshlig‘i — podsho. Podsho huzurida 9 maslahatchidan iborat kengash bor. Qonun chiqaruvchi organ — bir palatali Milliy Assambleya 150 aʼzodan iborat (105 nafari saylanadi, 10 nafari tayinlanadi, qolganlari — rasmiy kishilar, hukumat aʼzolari va podsho kengashining aʼzolari). Ijroiya hokimiyat podsho tomonidan Vazirlar Kengashi orqali amalga oshiriladi.

Hududiy boʻlinishi[править | править код]

Butan hududi 4 ta dzongdeyaga boʻlingan. Ular esa 20 ta dzongxaga boʻlingan[1], shularni quyidagi jadvaldan koʻrishingiz mumkin:

Butan hududiy bo'linishi

Tabiati[править | править код]

Butan hududi tog‘liqsan iborat. Eng baland cho‘qqisi — Jomolhari (7314 m). Iqlimi tog‘tropik, musson, sernam, tog‘larning yuqori qismida sovuq. Vodiylarda o‘rtacha tra yanvarda — 4,5 °C, iyulda 17 °C. Yiliga 1000–5000 mm yog‘in yog‘adi. 3500 m balandlikkacha o‘rmon, undan balandda subalp va alp o‘tloqpari. Daryolari — Sankosh, Amo, Kuru. JigmiDorji, Gaza, Manaz qo‘riqxonalari bor.

Aholisi[править | править код]

Aholisi asosan bxotiyalar; gurkhlar, nevarlar ham yashaydi. Aholining 13 % shaharlarda istiqomat qiladi. Rasmiy tili — bxotiya (dzongke, tibet tiliga yaqin). Asosiy dini — lama mazhabidagi budda dini. Butan 9-asr oxirlaridan Tibetga, 19-asrning 2-yarmidan 1947-yilgacha Angliyaga qaram bo‘lgan. 1949-yildagi shartnomaga ko‘ra, Butan tashqi siyosat sohasidagi ishlarini Hindiston hukumati bilan bamaslahat olib boradi. Milliy bayrami — 17-dekabr — podsho saylangan kun (1917).

Iqtisodi[править | править код]

Butan — agrar mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda qishloq xoʻjaligi ulushi 42,7 %, sanoat ulushi 9,6 %. Qishloq xoʻjaligida dehqonchilik yetakchi o‘rinda. Vodiylarida sholi, arpa, bugʻdoy, tariq, makkajo‘xori, janubida paxta ekiladi. Janubi-sharqida bog‘dorchilik taraqqiy etgan (mango, apelsin, pizang va boshqalar). Yaylovlarda quy, yilqi boqiladi. O‘rmonlarda qimmatbaho daraxtlar ko‘p; lok, mushk[2], mum tayyorlanadi. Yigiruv va to‘quv hunarmandchiligi, o‘ymakorlik qadimdan rasm bo‘lgan. Taxta tilish zavodi va meva konserva fabrikasi bor. 1,5 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi. 1968-yildan aerodrom ishga tushgan. Asosiy transport vositasi otulov.[3]

Manbalar[править | править код]

  1. Districts of Bhutan
  2. Tandin pem & Jigme wangchuk. (October 14, 2011). Bhutan’s new Queen is home. Bhutan Observer. Asl nusxadan arxivlandi (2012-02-02). 2011-10-19.
  3. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil