Buyuk ipak yoʻli: различия между версиями
Qoʻshimcha maʼlumot
Sf7 uz (обсуждение | вклад) мНет описания правки |
Sf7 uz (обсуждение | вклад) (Qoʻshimcha maʼlumot) |
||
Строка 1:
'''Buyuk ipak yoʻli''' — qadimda va oʻrta asrlarda
Siandan Lanchjou orqali Dunxuanga olib borgan, u yerdan esa ikkiga boʻlingan. Shimoliy yoʻl Tur-fan orqali oʻtgan, keyin Pamirni kesib oʻtgach, Fargʻona va qozoq choʻllarigacha borgan. Janubiy yoʻl Lobnor koʻli yonidan Takla-Makon choʻlining janubiy sarhadlari boʻyicha Yarkend va Pamir (janubiy qismida) orqali Baktriyaga, u yerdan esa - Parfiya, Hindiston, va Yaqin Sharqga olib borgan. Old Osiyo, Oʻrta Osiyo va Xitoy xalqlarining iqtisodiy va madaniy aloqalarini rivojlantirishda katta rol oʻynagan.
Atama ushbu yoʻldan tashilgan qimmatbaho tovar — Xitoy ipagi bilan bogʻliq. Buning sababi, Xitoy uzoq vaqt ipak ishlab chiqarish usulini sir saqlay olgan.
== Atama tarixi ==
Buyuk ipak yoʻli atamasi qadimda ishlatilmagan. Buyuk ipak yoʻlini tarixiy, geografik va madaniy jihatlarini ilmiy oʻrganish amalda koʻplab mamlakat olimlari tomonidan 19-asrning 2-yarmidan boshlangan. Uni tadqiq etishga Gʻarbiy Yevropa, [[SSSR]], [[Rossiya]] va [[Yaponiya]] olimlari salmoqli hissa qoʻshdilar. Xususan, Yaponiyada „Buyuk ipak yoʻli ensiklopediyasi“ nashr qilindi. 1877-yil mashhur nemis olimi Karl Rixtgofen oʻzining „Xitoy“ nomli yirik ilmiy asarida ulkan Yevroosiyo materikining turli qismlarini bogʻlovchi yoʻllar tizimini „Ipak yoʻli“ deb atagan, keyinchalik „Buyuk ipak yoʻli“ atamasi qabul qilingan.
== Yoʻl tarixi ==
Miloddan avvalgi 2-asrgacha ham Sharq bilan Gʻarb oʻrtasida Oʻrta Osiyo karvon yoʻllari orqali amalga oshirilgan aloqalar mavjud boʻlgan. Bunga Togʻli Oltoydagi Poziriq qoʻrgʻonidan topilgan Kichik Osiyoda tayyorlangan buyumlar, Afgʻoniston va Oʻrta Osiyodan topilgan yunon buyumlari misol boʻlishi mumkin. [[Iskandar Zulqarnayn]] (Maqduniy) (
=== Yoʻlni oʻrganish ===
Oʻz navbatida Xan imperiyasi miloddan avvalgi 1-ming yillik oxirida oʻz hududini
=== Buyuk ipak yoʻli arablar istilosigacha ===
Milodiy 5—8-asrlarda Buyuk ipak yoʻlining Yettisuv orqali Choch (Toshkent vohasi), Sugʻd, soʻngra Poykend, Marv boʻylab Eron Xurosoniga eltuvchi shimoliy qismi muhim ahamiyat kasb etgan. Ayni shu davrda Eron orqali [[Vizantiya imperiyasi|Vizantiya]]ga ipak olib oʻtish taqiqlanganligi munosabati bilan sugʻd savdogarlari Vizantiya va Turk xoqonlari vositachiliklarida Sugʻd va Xorazmdan Kaspiy dengizini aylanib oʻtib, Shimoliy Kavkazdagi dovonlardan oshib Qora dengiz va keyinchalik [[Konstantinopol]]gacha olib boruvchi yangi yoʻl tarmogʻini ochadilar. Gʻarbda yuksak qadrlangan, qiymati jihatidan oltin va qimmatbaho toshlarga tenglashtirilgan ipak vositasida Vizantiya imperatorlari Yevropadan jangchilar yollashgan va qoʻshni „varvar“ — german va [[Slavyanlar|slavyan]] qabilalarining hukmdorlarini oʻz tomonlariga ogʻdirib olishgan, chunki ipak ularda yanada qadrliroq sanalgan.
Ipak bu paytda 3 buyuk davlat: Vizantiya imperiyasi, Sosoniylar Eroni va
=== Buyuk ipak yoʻli oʻlishi ===
Строка 26 ⟶ 30 :
== Oʻzbekiston Respublikasi munosabati ==
Oʻzbekistonda Buyuk ipak yoʻlini qayta tiklashga katta eʼtibor qaratilmoqda. 1995-yil 2-iyunda Oʻzbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti [[Karimov, Islom Abdugʻaniyevich|I.A.
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Edvard Rtveladze. Toshkent, 2000-yil
* Большая советская энциклопедия.
* Ртвеладзе, Э., Великий шёлковый путь, Т., 1998.
* Rtveladze E., Velikiy shelkoviy put, T., 1998.
|