Germaniya: различия между версиями

← Предыдущая правка

Germaniya (править)

Версия от 13:48, 4 июля 2021

72 байта убрано , 2 года назад

м

Text replacement - "[[Tasvir:" to "[[Image:"

ВизуальныйВики-текст

Sf7 uz

Бюрократы, Администраторы

4725

правок

Версия от 22:45, 16 мая 2018 (править) 213.230.76.187 (обсуждение) (→‎Davlat tuzumi)		Текущая версия от 13:48, 4 июля 2021 (править) (отменить) Sf7 uz (обсуждение \| вклад) м (Text replacement - "[[Tasvir:" to "[[Image:")
(не показаны 3 промежуточные версии этого же участника)
Строка 1: {{Ambox\|text=Ushbu maqolaning nomi Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasida (2000-y.) '''Germaniya''' deb belgilangan. Uning nomini oʻzgartirish lozim deb hisoblasangiz [[Munozara:Germaniya\|munozara]] sahifasida murojaat qoldiring.}} {{Germaniya maʼlumotlari}} '''Germaniya''' ({{lang-de\|''Deutschland''}}), Germaniya Federativ Respublikasi ({{lang-de\|''Bundesrepublik Deutschland''}}), Olmoniya — Markaziy Yevropadagi davlat. Shimoliy Boltiq dengizlari sohilida joylashadi. Maydoni 357 ming km<sup>2</sup>. Aholisi 81,084 million kishi (30. Sentyabr 2014).<ref>[https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/GesellschaftStaat/Bevoelkerung/Bevoelkerungsstand/Tabellen/Zensus_Geschlecht_Staatsangehoerigkeit.html Germaniya Statistika Vazirligi, 22. April 2015]</ref> Poytaxti — [[Berlin]] shahri. Maʼmuriy jihatdan 16 yer (shtat) ga, yerlar okruglarga, okruglar tumanlarga, tumanlar jamoalarga boʻlinadi. == Davlat tuzumi == [[~~Tasvir~~Image:EU location GER.png\|thumbnail\|right\|300px\|Germaniya]] [[~~Tasvir~~Image:Deutschland topo.jpg\|thumb\|right]] [[~~Tasvir~~Image:Reichstag building Berlin view from west before sunset.jpg\|thumb\|right\|-{Reichstag (Reyhstag)}-]] GFR — federativ respublika. Amaldagi konstitutsiyasi [[1949-yil]] 23-mayda qabul qilingan, unga 1954, 1956, 1990, 1993 va 1994-yillarda qoʻshimchalar kiritilgan. GFR — federativ respublika. Amaldagi konstitutsiyasi [[1949-yil]] 23-mayda qabul qilingan, unga 1954, 1956, 1990, 1993 va 1994-yillarda qoʻshimchalar kiritilgan. Davlat boshligʻi — federal prezident. U maxsus chaqiriladigan federal majlis tomonidan 5 yil muddatga saylanadi va yana faqat bir marta saylanishi mumkin. Federal majlis bundestag raisi tomonidan chaqiriladi va u bundestag deputatlari hamda landtaglar (yer parlamentlari) tomonidan saylangan aʼzolardan iborat. Prezident ish qobiliyatini yoʻqotsa yoki vafot etsa, bundesrat raisi prezident vakolatlarini bajaradi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni parlament amalga oshiradi. U ikki palata: bundestag va bundesratdan iborat. Bundestag aholi tomonidan 4 yil muddatga saylanadi. Bundesrat esa yer hukumatlari oʻz orasidan 4 yil muddatga tayinlaydigan vakillardan iborat. Ijroiya hokimiyat federal kansler boshchiligidagi federal hukumat qoʻlida. Federal kansler bundestagda prezidentning taklifiga binoan koʻpchilik ovoz bilan saylanadi. Vazirlar federal kanslerning taklifi bilan prezident tomonidan tayinlanadi. Har bir yerning oʻz konstitutsiyasi, parlament va hukumati bor. Davlat boshligʻi — federal prezident. U maxsus chaqiriladigan federal majlis tomonidan 5 yil muddatga saylanadi va yana faqat bir marta saylanishi mumkin. Federal majlis bundestag raisi tomonidan chaqiriladi va u bundestag deputatlari hamda landtaglar (yer parlamentlari) tomonidan saylangan aʼzolardan iborat. Prezident ish qobiliyatini yoʻqotsa yoki vafot etsa, bundesrat raisi prezident vakolatlarini bajaradi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni parlament amalga oshiradi. U ikki palata: bundestag va bundesratdan iborat. Bundestag aholi tomonidan 4 yil muddatga saylanadi. Bundesrat esa yer hukumatlari oʻz orasidan 4 yil muddatga tayinlaydigan vakillardan iborat. Ijroiya hokimiyat federal kansler boshchiligidagi federal hukumat qoʻlida. Federal kansler bundestagda prezidentning taklifiga binoan koʻpchilik ovoz bilan saylanadi. Vazirlar federal kanslerning taklifi bilan prezident tomonidan tayinlanadi. Har bir yerning oʻz konstitutsiyasi, parlament va hukumati bor. == Hududiy boʻlinishi == Строка 15 ⟶ 19 : {\| border="1" style="border-collapse:collapse; border-color:#f2f2f4; margin-top:1px; margin-bottom:15px; font-size:84%" cellpadding="1" width="70%" \|- ! bgcolor="#ffffff" rowspan="18"\| [[~~Tasvir~~Image:Karte Deutsche Bundesländer (nummeriert).svg\|250px\|center\|Germaniya Yerlari]] ! bgcolor="#efefef" width="3%"\| ! align="left" bgcolor="#f2f2f4" width="24%"\| Federal Yerlar Строка 222 ⟶ 226 : == Aholisi == Aholisining 90 % dan koʻprogʻi [[nemislar]]; qisman dan (daniyalik)lar va gollandlar yashaydi. Shahar aholisi 85 % dan ortiq<ref>[http://www.rv-prestige.ru/countries/403.php Германия туры, отдых, цены, экскурсионные туры в Германию<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Rasmiy tili — nemis tili<ref>[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Deutsche_Dialekte.PNG Немецкие диалекты — карта распределения]</ref>. Dindorlar — protestantlar (lyuteranlar, 50 % dan ziyod) va katoliklar<ref>[http://lenta.ru/articles/2012/10/16/refugee/ Маршем на Берлин. В Германии беженцы развернули борьбу за свои права]</ref>. Aholi zichligi bir km<sup>2</sup>ga 229 kishi toʻgʻri keladi<ref name="dsw-online.de">[http://www.dsw-online.de/info-service/land.php -{DSW: Länderdatenbank}-]</ref><ref>-{[http://www.dsw-online.de/pdf/dsw_datenreport_09.pdf Stiftung Weltbevölkerung: Home]}-</ref>. Mamlakatda 7,2 mln. chet elliklar ham yashaydi. Ular umumiy aholining 8,9 % ini tashkil etadi. Yirik shaharlari: [[Berlin]], [[~~Hamburg~~Gamburg]], [[Myunxen]], [[Kyoln]], [[Frankfurtmayn]], [[Dortmund]], [[Shtutgart]], [[Dyusseldorf]], [[Hannover]], [[Nyurnberg]], [[Leypsig]], [[Drezden]]<ref>-{[http://www.statistik-portal.de/Statistik-Portal/de_jb01_jahrtab1.asp -{Gemeinsames Datenangebot der Statistischen Ämter des Bundes und der Länder}-<!-- Заголовок добавлен ботом -->]}-</ref>.▼ ▲Aholisining 90 % dan koʻprogʻi [[nemislar]]; qisman dan (daniyalik)lar va gollandlar yashaydi. Shahar aholisi 85 % dan ortiq<ref>[http://www.rv-prestige.ru/countries/403.php Германия туры, отдых, цены, экскурсионные туры в Германию<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Rasmiy tili — nemis tili<ref>[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Deutsche_Dialekte.PNG Немецкие диалекты — карта распределения]</ref>. Dindorlar — protestantlar (lyuteranlar, 50 % dan ziyod) va katoliklar<ref>[http://lenta.ru/articles/2012/10/16/refugee/ Маршем на Берлин. В Германии беженцы развернули борьбу за свои права]</ref>. Aholi zichligi bir km<sup>2</sup>ga 229 kishi toʻgʻri keladi<ref name="dsw-online.de">[http://www.dsw-online.de/info-service/land.php -{DSW: Länderdatenbank}-]</ref><ref>-{[http://www.dsw-online.de/pdf/dsw_datenreport_09.pdf Stiftung Weltbevölkerung: Home]}-</ref>. Mamlakatda 7,2 mln. chet elliklar ham yashaydi. Ular umumiy aholining 8,9 % ini tashkil etadi. Yirik shaharlari: [[Berlin]], [[Hamburg]], [[Myunxen]], [[Kyoln]], [[Frankfurtmayn]], [[Dortmund]], [[Shtutgart]], [[Dyusseldorf]], [[Hannover]], [[Nyurnberg]], [[Leypsig]], [[Drezden]]<ref>-{[http://www.statistik-portal.de/Statistik-Portal/de_jb01_jahrtab1.asp -{Gemeinsames Datenangebot der Statistischen Ämter des Bundes und der Länder}-<!-- Заголовок добавлен ботом -->]}-</ref>. == Tarixi == Arxeologiya maʼlumotlariga koʻra, Germaniya hududida inson 500-300 ming yillar muqaddam paydo boʻlgan. ~~Mil.~~Miloddan ~~av.~~avvalgi 1-ming yillik oxirlarida Germaniyada joylashib olgan nemis qabilalari Rim davlati bilan toʻqnashdi. Xalgʻlarning buyuk koʻchishi deb ataladigan davrdan soʻng Germaniyada [[alemanlar]], [[bavarlar]], sharqiy franklar, [[sakslar]], [[tyuringlar]] va [[frizlar]] ~~qolgai~~qolgan. 6—8-asrlarda Germaniyaning barcha hududini franklar egallab oldi. 9-asrda Germaniya yerlari Sharqiy franklar qirolligi tarkibiga kirgandan soʻng mustaqil nemis davlatiga yoʻl ochildi. Shtaufenlar sulolasi (1138—1268) davrida Germaniya hududi ancha kengaydi. Ayrim nemis knyazliklari, ayniqsa Saksoniya knyazligi „salib yurishi“ niqobi ostida Elba va Boltiqboʻyi xalqlarining yerlarini bosib oldi. Строка 233 ⟶ 236 : === Germaniya birinchi jahon urushi davrida === 20-asr boshlariga kelganda sanoat rivoji boʻyicha Germaniya [[Yevropa]]da birinchi oʻrinni egalladi. [[Birinchi jahon urushi]]ga tayyorgarlik koʻrayotgan Germaniya hukumati Fransiya-Rossiya ittifoqini buzib, Fransiyani yakkalab qoʻymoqchi boʻldi. Bu narsa amalga oshmadi, aksincha, [[1907-yil]] [[Fransiya]], [[Rossiya]] va [[Angliya]] birlashib, [[Antanta]] deb ataladigan ittifoq tuzishdi. Oʻz harbiy qudratiga ishongan hamda Angliya Rossiyani qoʻllamaydi deb oʻylagan Germaniya birinchi jahon urushini boshlab yubordi. [[1914-yil]] 1-avgustda Germaniya Rossiyaga, 3-avgustda Fransiyaga urush eʼlon qildi. 4-avgustda esa Angliya Germaniyaga qarshi urush eʼlon qildi. Urush boshlanganidan uch yildan keyin, [[1917-yil]] [[AQSh]] Antanta ~~tomonida~~tomoniga ~~turib~~qoʻshilib Germaniyaga qarshi urushdi. [[1918-yil]]ning bahorida Germaniya armiyasi gʻarbga yurish qildi, biroq magʻlubiyatga uchradi. ~~Sentyabrda~~Sentabrda esa ingliz-fransuz qoʻshinlari tomonidan tor-mor etildi. Nihoyat, 1918-yil 5-oktyabrda sulh soʻrab, Antantaga murojaat qiddi. 1918-yil 11-noyabrda Kompyenda yarash ahdi tuzildi. 9-noyabrda [[Berlin]]da qoʻzgʻolon koʻtarilib, monarxiya tuzumi agʻdarib tashlandi va Germaniya respublika boʻldi. [[1919-yil]] fevralda Veymar shahrida chaqirilgan taʼsis majlisida ishlab chiqilgan Germaniya Respublikasi (Veymar respublikasi) konstitutsiyasi 31-iyulda qabul qilindi. Germaniya burjuaziyasining mavqei mustahkamlana bordi. Chet el, ayniqsa AQSh sarmoyasi Germaniyaning harbiy va sanoat iqtisodiyotini qayta tiklash imkonini berdi. Veymar respublikasi reaksion tusga kira bordi. [[1929-yil]]da boshlangan jahon iqtisodiy boʻhroni Germaniya iqtisodiyotiga katta taʼsir qildi. Bu sharoitda natsional-sotsialistik partiya (1919-yil tuzilgan) faollasha bordi. [[1932-yil]] mart—apreldagi prezident saylovida [[Adolf ~~Hitler~~Gitler]] 13 ~~mln .dan~~milliondan ortiq ovoz oldi. Oʻsha yil noyabr oyida hokimiyat natsional-sotsialistlar qoʻliga oʻtdi. [[1933-yil]]da fashistlar diktaturasi oʻrnatildi. A. ~~Hitler~~Gitler reyxskansler, keyinchalik esa davlat boshligʻi boʻlib oldi. Shu davrdan boshlab mamlakatda terror rejimi oʻrnatiddi. Antifashistlar qattiq taʼqib ostiga olindi. [[1935-yil]] umumiy harbiy xizmat joriy qilindi. === Germaniya ikkinchi jahon urushi davrida === Germaniya 1936—39 yillarda [[Italiya]] bilan birgalikda [[Ispaniya]]ga qarshi intervensiya uyushtirdi. [[1938-yil]] [[mart]]da [[Avstriya]]ni qoʻshib oldi. [[1939-yil]] [[1-sentyabr]]da Germaniya [[Polsha]]ga hujum qilib, [[ikkinchi jahon urushi]] (1939-45)ni boshlab berdi. 3-sentyabrda Angliya va Fransiya Germaniyaga qarshi urush eʼlon qildi. [[1940-yil]] aprelda Germaniya [[Daniya]] va [[Norvegiya]]ni, may—iyunda esa [[Belgiya]], [[Gollandiya]], [[Lyuksemburg]] va Fransiyani bosib oldi. [[1940-yil]] sentyabrda Berlinda Germaniya, Italiya va [[Yaponiya]] oʻrtasida harbiy ittifoq tuzildi. [[1941-yil]] aprelda Germaniya Yugoslaviya va [[Yunoninstan]]ni bosib oldi. Shu yili 22-iyunda esa Germaniya urush eʼlon qilmasdan [[SSSR]]ga hujum qildi. Urushning ushbu qismi SSSRda [[Ulugʻ Vatan urushi (atama)\|Ulugʻ Vatan urushi]] nomini oldi. Dastlabki muvaffaqiyatlariga qaramay, nemis fashistlari shiddatli zarbaga duch keldi. [[1945-yil]] 2-mayda ittifoqchilar qoʻshinlari Berlinni egalladi. 8-mayda Germaniya soʻzsiz taslim boʻlganligi haqidagi hujjatga imzo chekdi. === Germaniya urushdan keyingi yillarda === Строка 319 ⟶ 322 : {{Katta sakkizlik}} {{Katta yigirmattalik}} [[~~Turkum~~Category:Yevropa]] [[~~Turkum~~Category:Germaniya\| ]] [[~~Turkum~~Category:BMT aʼzolari]]