Koreya Respublikasi: различия между версиями

Ammo [[1231]]-yildan oʻsha davrda juda ham kuchli boʻlgan [[moʻgʻullar imperiyasi]] Koryo davlatiga hujumlarni boshlaydi, 25 yillik qarshilikdan soʻng Koryo qiroli moʻgʻullarga taslim boʻlishga majbur boʻladi. 80 yil davomida Koreya mooʻgʻullar boshqaruvi ostida yashaydi.

 

 

XIV asrninig oʻrtalariga kelib moʻgʻullar imperiyasi asta-sekin kuchsizlana boshlaydi, har xil ichki kurashlar tufayli tanazzulga yuz tuta boshlaydi, bu esa albatta Koryo qiroli Konminga qoʻl keladi va mustaqillikni qoʻlga kiritib moʻgʻullarni mamlakat hududidan quvib chiqaradi.

XIX asrning ikkinchi yarmiga kelib Yaponiya namunasidagi gʻarblashish ([[yevropa]]lashish) islohotlari keng quloch yoyadi. Ayniqsa bu islohotlarda zodagon Pak Kyu Su faol qatnashadi, ammo uning oʻlimidan soʻng bu islohotlar toʻxtab qoladi.

 

 

[[1893]]—[[1895]]-yillarda Koreyada inqilobiy harakatlar boshlanadi. Inqilobchilar qirol maʼmuriyatidan yaponlarga qarshi Xitoydan madad soʻrashni talab qiladilar, shundan soʻng qirol Xitoydan yordam soʻraydi. Xitoy oʻz armiyasining bir qismini koreyslarga yordam uchun joʻnatadi. Bu esa Xitoy va Yaponiya urushini keltirib chiqaradi ([[1894]]-[[1895|95]]-yillarda boʻladi). Natijada urush Yaponiya gʻalabasi bilan tugaydi, Koreya esa amalda Yaponiya protektorati ostiga tushib qoladi.

== Joylashuvi va iqlimi ==

=== Geografik joylashuvi ===

Koreys yarimoroli [[Osiyo]]ning sharqiy oxirida joylashib, uzunligi 1100 killometrni tashkil etadi. Gʻarbdan [[Tinch okeani]] bilan, shimoldan esa Xitoy va [[Rossiya]] bilan chegaradosh. Koreyaning sharqiy tomonida [[Sharqiy Dengiz]] boʻlib, uning ortida Yaponiya joylashgan. Yerining 70 foizini togʻlar egallab, qirgʻoq yoqalab 3000 minga yaqin orolchalar tarqalgan.

 

 

=== Iqlimi ===

Koreya iqlimi - moʻtadil, bir-biridan keskin farq qiladigan toʻrt faslga ega. [[Bahor]] qisqa boʻlishiga qaramasdan juda ham yoqimli va quyoshli boʻladi. [[Yoz]]da esa issiq va namlik yuqori boʻlib, iyul oylarida yomgʻirga boʻy boʻladi. [[Kuz]] fasli yorqin tilla va qizil ranglar bilan boʻyalib ajoyib rang-barang panoramani yaratadi. [[Qish]] sovuq va quruq kelib vaqti-vaqti bilan qor yogʻadi. Janubi-gʻarbdagi Jeju-do oroli yumshoq subtropik iqlimga ega. Koreya tumanlari oʻrtasidagi [[harorat]] farqi juda katta, oʻrtacha hisobda 6 °C dan 16 °C gacha boʻladi. Yilning eng issiq oʻyi boʻlgan avgustda esa harorat 19 °C va 35 °C orasida boʻladi, eng sovuq oyi yanvarda esa harorat minus 8 °C gacha tushib ketadi.

 

 

== Hukumati ==

Koreya [[hukumat]]i uchta qismga boʻlingan: ijro etuvchi, qonun chiqaruvchi va sud hokimyati. Qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlar davlat darajasida faoliyat koʻrsatadi. Mahalliy vazifalarni ijro etuvchi boʻlimdagi turli vazirliklar amalga oshiradi. Mahalliy hokimyat yarim-[[muxtoriyat|muxtor]] boʻlib, oʻzining ijro etuvchi va qonun chiqaruvchi boʻlimiga ega. Sud hokimiyati davlat va mahalliy darajada faoliyat koʻrsatadi.

 

 

== Fan-texnikasi ==

 

Janubiy Koreyaning elektronika va mashinasozlik shirkatlari jahonda yetakchi oʻrinlardadir; ular qatoriga [[LG]], [[Samsung]] va boshqalar kiradi. Butun dunyodagi [[LCD]] monitorlarning 50%i aynan Janubiy Koreyada tayyorlanadi.<ref>[http://www.koreatimes.co.kr/www/news/tech/2008/11/133_27908.html Outlook Dims for LCD Manufacturers]</ref> Samsung va LG [[mobil telefon]] ishlab chiqaruvchilari orasida dunyoda yetakchi shirkatlardandir.

== Aholisi ==

{{asosiy|Koreya Respublikasi aholisi}}

{{bar box

|title=Janubiy Koreyada din

 

== Madaniyati ==

Janubiy Koreya ommaviy madaniyati Osiyo qitʼasi va umuman dunyoda yoyilmoqda. XXI asrda paydo boʻlgan bu fenomen [[koreys toʻlqini]] deb nomlandi. Bu fenomen oʻz ichiga K-pop (koreys pop) musiqasi, koreys [[teleserial]]lari va filmlarini oladi.

 

 

== Sporti ==

1988-yil Yozgi Olimpiada oyinlari va 2002-yil futbol boyicha Jahon Chempionatining juda ham yuqori saviyada oʻtkazilishi Koreya Respublikasi sporti tarixidagi eng katta yutuqlardan biri hisoblanadi. 17-Futbol Jahon Chempionati 3-ming yillikda birinchi boʻlib Koreya va Yaponiyada oʻtkazildi. Binobarin, bu Osiyo qitʼasida birinchi bor futbol Jahon Chempionatining oʻtkazilishi boldi. Va eng muhimi, [[Koreya Respublikasi milliy futbol terma jamoasi]] birinchi bor yarim finalgacha yetib keldi. Albatta, bu juda ham gʻaroyib hodisa boʻlib, koʻpchilikni hayratga soldi. Janubiy Koreyalik futbolchilarning ajoyib ishtiroki Koreyaning xalqaro arenadagi oʻrnini jadal ravishda yuqorilatdi va Koreya tovarlarining talabi oshdi. Albatta muxlislarning oʻrni ham juda katta boʻldi. Koreyalik muxlislar oʻzlariga "Red Bulls" degan nomni shior qilishib oʻz futbolchilarini qoʻllab quvvatlashda charchamadilar, va butun dunyoni hayratga soldilar. 2002-yil futbol Jahon chempionati oʻyinlarini 3,6 mln muxlis stadiondan turib va milliardlab muxlis [[televizor|oynai jahon]] orqali tomosha qilishga muvaffaq boldilar.

 

 

Koreya maydoni boʻyicha ham, aholining soni boʻyicha ham katta davlatlar qatoridan joy olmagan boʻlsa-da, janubiy Koreya futbolchilarining ishtiroki yuqori boldi. Koreya terma jamoasi 6 marta futbol jahon chempionati final bosqichlariga chiqqan bolib, ulardan 5 marotabasi ketma-ket boʻlgan. Bu esa — misli koʻrinmagan voqeadir. Bunaqasi hali Osiyoda boʻlmagan.