Unitar davlat

Unitar davlat (рус. Унита́рное госуда́рство) — shunday davlatki, unda markaziy hukumat oxir oqibatda eng oliy hokimiyat boʻladi.

Unitar davlat — davlat tuzilishi shakli; bunda davlat hududi tarkibida, federatsiyadan farqli ravishda, federativ birliklar (shtatlar, yerlar) boʻlmaydi, balki u maʼmuriy-xududiy birliklar (tumanlar-rayonlar, viloyatlar-oblastlar, kantonlar va hokazo)ga boʻlingan boʻladi. Mazkur mustaqil qismlar davlat suvereniteti alomatlariga ega emas.

Unitar davlatda butun davlat uchun yagona konstitutsiya, huquqning umumiy tizimi, davlat hokimiyati organlarining yagona sistemasi faoliyat koʻrsatadi. Bu markaz uchun uchun ijtimoiy jarayonlarni boshqarish, markaziy hokimiyatni davlatning butun hududida kuchaytirish uchun kerakli tashkiliy-huquqiy old shartlar (shart-sharoit) yaratadi.

Bunday davlatda oliy organlarning yagona tizimi hamda yagona qonunchilik (Konstitutsiya, fuqarolik qonunchiligi, oliy davlat hokimiyati) boʻladi.

Unitar davlatlarning turlanishi

Barcha unitar davlatlarga xos bulgan markazlashtirish turli shakllarda va turli darajada namoyon boʻlishi mumkin. Baʼzi mamlakatlarda mahalliy organlar umuman boʻlmaydi va maʼmuriy-hududiy boʻlinmalar markaziy hokimiyat vakillari tomonidan boshqariladi. Boshqa davlatlarda mahalliy organlar tashkil etiladiyu, lekin ular (bevosita yoki bilvosita) markaziy hokimiyat nazorati ostida boʻladi.

Markaziy hokimiyat mahalliy organlar ustidan nazoratning qanday turini amalga oshirishiga qarab, unitar davlatlar markazlashgan va markazlashmaganga boʻlinadi. Markazlashgan unitar davlatda mahalliy organlarning markazga buysunishi markazdan tayinlanadigan mansabdor shaxslar orqali amalga oshiriladi. Markazlashmagan unitar davlatda mahalliy organlar markaziy organlardan mustaqil ravishda shakllantiriladi, shuning uchun ular oʻrtasidagi huquqiy munosabatlar markazlashmagan asoslarda oʻrnatiladi.

Unitar davlat tarkibida davlat belgilari mavjud milliy-hududiy tuzilmalar ham boʻlishi mumkin, masalan, muxtor viloyat, muxtor (avtonom) respublika. Oʻzbekiston — deyarli unitar davlat. Ammo uning tarkibida davlat tuzilishiga xos belgilari mavjud boʻlgan Qoraqalpogʻiston Respublikasi bor.