Oʻzbek yozuvi

Файл:Students in Tashkent 1943.jpg

Arab yozuvi

Asosiy maqola: Eski oʻzbek yozuvi.

Oʻzbekistonda arablar istilosidan to 1929 yilgacha arab yozuvidan foydalanilgan. 1920-yillarning oʻrtalaridan Oʻzbekistonda arab yozuvini oʻzgartirish boshlandi. Arab yozuvi qoloqligimizning va savodsizligimizning sababchisi ekanligi tan olindi. 1929—1930 oʻquv yilidan Oʻzbekiston lotin yozuviga oʻtdi.

Arab alifbosi: آ ا أ ء ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ز ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک گ ل م ن و ٶ ۇ ۉ ە ة ى ي ې ٸ

Yanalif

Asosiy maqola: Yanalif.

1929-yildan boshlab arab yozuvidan yangi lotin vozuviga (yanalif) o‘tilgan. U 1940-yilgacha ishlatilgan.

A a	B b	C c	Ç ç	D d	E e	Ə ə	F f
G g	Ƣ ƣ	H h	I i	J j	K k	L l	M m
N n	N̡ ᶇ	O o	Ө ө	P p	Q q	R r	S s
Ş ş	T t	U u	V v	X x	Y y	Z z	Ƶ ƶ
	'

Kiril yozuvi

Asosiy maqola: Oʻzbek kirill alifbosi.

1940 yilda Oʻzbekistonda kirill yozuviga oʻtildi. Buning natijasida 1929-40 yillar oraligʻida chop etilgan ilmiy, badiiy, pedagogik, oʻquv adabiyotlardan uzilib qoldik.

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё	Ж ж
З з	И и	Й й	К к	Л л	М м	Н н	О о
П п	Р р	С с	Т т	У у	Ф ф	Х х	Ц ц
Ч ч	Ш ш	Ъ ъ	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я	Ў ў
Қ қ	Ғ ғ	Ҳ ҳ

1940 yildan 1991 yilgacha oʻrta hisob bilan oʻzbek tilida 50 ming nomda 50 million nusxada kitoblar chop etilganini (bunga shu yillari nashr etilgan jurnal, gazetalar kirmaydi) hisobga olsak, biz yana lotin yozuviga oʻtishda qanchadan-qancha adabiyotdan yiroqlashishimiz mumkinligi ayon boʻladi.

Lotin yozuvi

Asosiy maqola: Oʻzbek lotin alifbosi.

Lotin yozuviga koʻchish

20-asr 90-yillari boshidagi siyosiy vaziyatdan kelib chiqib (asosan Turkiya qoʻllab-quvvatlashi bilan) lotin yozuviga koʻchish haqida 1993-yilda qaror qilindi.

Buning natijasida biz ota-bobolarimiz tomonidan yaratilib kelingan hamda chop etilgan ilmiy, badiiy va falsafiy adabiyotdan uzilib qoldik. Sababi dunyoning baʼzi rivojlangan mamlakatlari (ularni sanab oʻtirishning hojati yoʻq) lotin yozuvidan foydalanadilar. Shuning uchun ham hozirgi eng zamonaviy texnika, tabiiy fanlar yoki ijtimoiy tadqiqotlar haqidagi adabiyotlarning salmoqli miqdori shu yozuv asosida yoritiladi. BMT, UNESCO va boshqa xalqaro tashkilotlarning xabar qilishlaricha, yangi texnika, texnologiya va fanga tegishli adabiyotlarning katta foizi lotin yozuvida chop etilar ekan.

A a	B b	D d	E e	F f	G g	H h	I i
J j	K k	L l	M m	N n	O o	P p	Q q
R r	S s	T t	U u	V v	X x	Y y	Z z
Oʻ oʻ	Gʻ gʻ	Sh sh	Ch ch	ng	ʼ

Oʻzbekistonda bu jarayon bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda.

Alifbolardagi mosliklar

Kiril Lotin Kiril Lotin А а A a С с S s Б б B b Т т T t В в V v У у U u Г г G g Ф ф F f Д д D d Х х X x (qoida) Е е E e ~ Ye ye (qoida) Ц ц S s ~ Ts ts (qoida) Ё ё Yo yo Ч ч Ch ch Ж ж J j Ш ш Sh sh З з Z z ъ ʼ - tutuq belgisi (ajratish belgisi) И и I i ь Й й Y y Э э E e К к K k Ю ю Yu yu Л л L l Я я Ya ya (istisno) М м M m Ў ў Oʻ oʻ Н н N n Қ қ Q q О о O o Ғ ғ Gʻ gʻ П п P p Ҳ ҳ H h (qoida)

Oʻ

Qoidalar

Ts (Ц) harfi

Soʻz boshida yoki soʻz oʻrtasida undosh tovushdan keyin S yoziladi.

Lekin soʻz oʻrtasida unli tovushdan keyin Ts yoziladi.

Misol uchun

	Kiril	Lotincha toʻgʻri	Lotincha notoʻgʻri
	цирк	sirk	cirk, tsirk
	цех	sex	cex, tsex
	реакция	reaksiya	reakciya, reaktsiya
	акционер	aksioner	akciober, aktsioner
	федерация	federatsiya	federaciya, federasiya
	функция	funksiya	funktsiya, funkciya

Ye (Е) harfi

Soʻz boshida yoki soʻz urtasida unli tovushdan keyin Ye yoziladi.

Lekin soʻz oʻrtasida undosh tovushdan keyin E yoziladi.

Misol uchun

	Kiril	Lotincha toʻgʻri	Lotincha notoʻgʻri
	енгил	yengil	engil
	етти	yetti	etti
	Низоев	Nizoyev	Nizoev
	қаерда	qayerda	qaerda

Qattiq X va yumshoq H harflari

Kirill Ҳ harfi lotincha H yoziladi.

Kirill X harfi lotincha X yoziladi.

Misol uchun

	Kiril	Lotincha toʻgʻri	Lotincha notoʻgʻri
	дорихона	dorixona	dorihona, dorikhona
	жаҳон	jahon	jaxon, jakhon

Istisnolar

Ya (Я) harfi

Сентябр soʻzi lotincha sentabr yoziladi.

Октябр soʻzi lotincha oktabr yoziladi.

Bosh harflar

Misol uchun

	Kiril	Lotincha toʻgʻri	Lotincha notoʻgʻri
	БАРЧАМИЗНИ	BARCHAMIZNI	BARChAMIZNI
	ЧИҚИШ	CHIQISH	ChIQISh
	Шаҳар	Shahar	SHahar

Abbreviaturalar

Misol uchun

	Kiril	Lotincha toʻgʻri	Lotincha notoʻgʻri
	МЧЖ	MCHJ	MChJ, MCJ
	ЕВБ	YVB	YEVB, YeVB, EVB