|
}}
'''Qoraqalpoq tili''' — [[turkiy tillar]] qatoriga kiradi. Qoraqalpoq tilida gaplashuvchilar soni 400 mingga yaqin.
[[Qoraqalpogʻiston|QoraqalpoģistonQoraqalpogʻiston Respublikasida]] istiqomat qiluvchi qoraqalpoq xalqining ona tilidir. Qoraqalpoq tili — [[Oʻzbekiston|ÕzbekistonOʻzbekiston Respublikasining]] tarkibidagi QoraqalpoģistonQoraqalpogʻiston Respublikasining rasmiy tilidir. Bu tõģrisidatoʻgʻrisida maxsus qonun chiqarilgan. Qonunda qoraqalpoq tili QoraqalpoģistonningQoraqalpogʻistonning barcha hududida davlat tili sifatida foydalanishga imkon berilgan.
[[File:KarakalpakMap.PNG|thumb|left|290px|Õzbekiston hududida qoraqalpoq tilida gaplashuvchilar (qizil)]]
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Qoraqalpoq tili''' — turkiy tillarning qipchoq guruhiga mansub tillardan; qozoq va nõģaynoʻgʻay tillari bilan birgalikda qipchoq tillarining qipchoqnõģayqipchoq-noʻgʻay guruhchasini tashkil etadi. QoraqalpoģistonQoraqalpogʻiston Respublikasining davlat tili (õzbekoʻzbek tili bilan birga). Asosan, QoraqalpoģistondaQoraqalpogʻistonda, shuningdek, Xorazm, Navoiy, Buxoro viloyatlari hamda QozoģistonQozogʻiston va Turkmanistonning unga qõshniqoʻshni hududlarida, RFRossiya federatsiyasi va AfģonistondaAfgʻonistonda tarqalgan. Qoraqalpoq tilida sõzla-shuvchilarningsoʻzlashuvchilarning umumiy soni 425 ming kishidan iborat (õtganoʻtgan asrning 90-yillaryyillari õrtalarioʻrtalari). Qoraqalpoq tili, asosan, 2 ta: shim.shimoli-sharqiy va jan.garbiyjanubi-gʻarbiy lahjalarga bõlinadiboʻlinadi; bu lah-jalarlahjalar fonetik jihatdan õzarooʻzaro farqlanadi. Adabiy Qoraqalpoq tili 20-asrning 1-yarmida shim.shimoli-sharqiy lahja asosida shakllangan; ungacha qoraqalpoqlar eski õzbekoʻzbek adabiy tilidan foydalanishgan.
Qoraqalpoq tilining õzigaoʻziga xos belgilari: unlilar ohangdoshligi — singarmonizm mavjud, masmasalan, Atlarshmz (otlarimiz). kunler — (kunlar); umumturkiy ch undoshi sh bilan; sh esa s undoshi bilan almashadi, masmasalan, qash (qoch), tas (tosh), bas (bosh). Ayrim sõzlardasoʻzlarda ģgʻ undoshi õrnidaoʻrnida v; g undoshi õrnidaoʻrnida y ishlatiladi, masmasalan, tav (toģtogʻ), tiy (teg) va boshqaboshqalar. Qoraqalpoq tilida, boshqa kõpchilikkoʻpchilik turkny tillarda bõlganidekboʻlganidek, umumturkiy sõzlardansoʻzlardan tashqari, arab, eroniy, rus tillaridan õzlashganoʻzlashgan sõzlarsoʻzlar ham ancha-ginaanchagina.
Qoraqalpoq tili yozuvi isloh qilingan arab grafikasi asosida 1924 yilda shakllanti-rilganshakllantirilgan. 1929—40 yillarda lotin grafikasiga asoslangan qoraqalpoq yozuvi amalda bõlganboʻlgan bõlsaboʻlsa, 1940 yildan ruskirill grafikasi asosidagi yozuv joriy etilgan. 1999 yildan lotin grafikasi asosidagi yozuvga õtishoʻtish ishlari amalga oshirilmoqda.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
== Adabiyot ==
* Baskakov N.A.. KarakalpakskiyКаракалпакский yaznkязык, t . 1 - 2 , M . - L . , 19 5 11951-52;
* Berdimuratov Ye., Hazirgi zaman qaraqalpoq tilinip lsksikologiyasm, Nokis, 1968;
* Baskakov N.A., VvedeniyeВведение vв izucheniyeизучение tyurskixтюркских yazmkovязыков, 2-izdизд., MМ.. 1969;
* Berdimuratov Ye.. Umarov A.. Bekimbetov P., KarakalpakskiyКаракалпакский yazjязык (fonetikaфонетика, morfologiyaморфология, sintaksisсинтаксис), Nukis. 1983.
== Manbalar ==
|