Monako

	Monako Qirolligi; -{Principauté de Monaco; Principatu de Munegu}-
	Shior: Deo juvante ; (Lotincha: With God's help)
	Madhiya: Hymne Monégasque
	Monako Xaritasi
Poytaxt	Monako
Rasmiy til(lar)
Hukumat	Semi-Konstitutsion Rohiblik
Maydon
• Butun	001.95 -{km²}- (236-)
• Suv (%)
Aholi
• 2002 roʻyxat	32,409 (215- oʻrin)
• Zichlik	16620 kishi/-{km²}-
YaIM (XQT)	2005- yil roʻyxati
• Butun	AQSh$870 mil. (195-)
• Jon boshiga	AQSh$26,844
Pul birligi	Yevro (EUR)
Vaqt Mintaqasi	(-{UTC}-)
• Yoz (-{DST}-)
Qisqartma	-{MN}-
Internet domen	-{.mc}-
Telefon prefiksi	+377
	tahrir kuzat

Bu atamaning boshqa maʼnolari ham mavjud, qarang: Monako (maʼnolari).

Monaco (Monaco Qirolligi) poytaxti — Monako shahri. BMT aʼzosi

Monako (Monaco), Monako knyazligi (Principaute de Monaco) — Jan. Yevropada, Oʻrta dengiz so-hilidagi davlat. Maydoni 2 km². Aholisi 31,8 ming kishi (2001). Poytaxti — Monako shahri M.da monegasklar, fran-suzlar, italyanlar yashaydi. Rasmiy til — fransuz tili. Dini — katolitsizm. Maʼmuriy jihatdan 3 okrugga boʻlinadi. Bu okruglar bir-biri bilan qoʻshilib ketgan Monako, Kondamin va Montekarlo shaharlaridan iborat.

M. — konstitutsiyali monarxiya (knyazlik). Amaldagi konstitutsiyasi 1962 yil 17 dek. da qabul qilingan. Davlat boshligʻi — knyaz (1949 yil 9 maydan Renye III). Qonun chiqaruvchi hokimiyatni knyaz bilan Millim kengash (parlament) amalgaoshiradi. Ijroiya xrkimiyatini knyaz nomidan Davlat vaziri boshchiligidagi Hukumat kengashi boshqaradi.

Miloddan avvalgi 10— 1-asrlarda hozirgi M.hududida finikiy, keyinroq yunon manzil-gohlari boʻlgan. Miloddan avvalgi 1-asrda M.darimliklar, keyinchalik arablar, milodiy 11-asrning 2-yarmida genuyaliklar hukmronlik qilgan. 1419 yildan M. mustaqil knyazlik, 1524 yildan Ispaniya, 1641 yildan Fransiya protektorati. Fransiya inqilobi natijasida M.da knyazlik hrkimiyati agʻdarilib, mamlakat Fransiyaga qoʻshib olindi (1793). 1814 yilgi Parij sulhi M. knyazligini tikladi, Vena kongressi (1814—15) qarori bilan M. Sardiniya qirolligi protektoratiga aylandi. 1861 yildan Fransiya protektorati. 1865 yilda Fransiya bilan bojxona ittifoqini tuzdi. Fransuz Moris Blan M.da qimorxona ochishga konsessiya oldi. "Dengizda choʻmilish jamiyati" tuzildi va u Montekarloda qimorxona majmuasini qurdi. Fransiya bilan M. oʻrtasidat.y. qurilgach (1868), Montekarlodagi qimorxona dunyoga mashxur boʻldi va M.ning asosiy daromad manbalaridan biriga aylandi.

1899 yil M.da Okeanografiya muzeyi tashkil etildi va u xalqaro okeanografiya tadqiqotlari markazi boʻlib qoldi. 1911 yil birinchi konstitutsiya joriy qilindi, unda saylab qoʻyiladigan Milliy kengash (parlament) koʻzda tutilgan edi. 1959 yilda knyaz Renye III Milliy kengashni tarkatib, konstitutsiyaning amal qilishini toʻxtatdi. 1962 yilda yangi konstitutsiya joriy etildi. 1963 yil 18 mayda Fransiya bilan M. oʻrtasida tuzilgan bitimdagi konvensiyaga muvofiq, Fransiya M.dagilarga erkin soliq solish huquqiga ega boʻldi. M. — 1993 yildan BMT aʼzosi. Milliy bayrami — 19 noyabr — Millat kuni.

M.da oziq-ovqat, elektrotexnika va radioelektronika, kimyo, farmatsevtika, poligrafiya, kema taʼmirlash korxonalari bor. 800 ga yaqin xalqaro kompaniya va 50 bank boshqaruvi ishlaydi. M. — turizm markazlaridan biri. Bu yerda dunyoga mashhur kurortlar mavjud. Xorijiy sayyoxlarga xizmat koʻrsatish, kurortlar va qimorxonalar asosiy daromad manbaidir. Pul birligi — fransuz franki.

M.da rasmiy siyosiy partiyalar yoʻq; turli siyosiy tashkilotlar parlament saylovi vaqtida faoliyat yuritadi. M. kasaba uyushmalari birlashmasiga 1944 yilda asos solingan. M.da oylik "Gazet Monako — Kot d’ Azyur" ("Monako gazetasi — Lojuvard soxil", 1976 yilda asos solingan), hukumatning haftalik "Jurnal de Monako" ("Monako gazetasi", 1858 yildan), "Monako aktyualite" ("Monako yangiliklari", 1985 yildan) gaz.lari chiqadi. Montekarlo radiosi va Montekarlo televideniyesi 1954 yildan mavjud.

M. da boshlangʻich va oʻrta maktablar, hunartexnika bilim yurtlari, Monako shahrida Musiqa akademiyasi bor. M. hududida topilgan £ "S qad. madaniyat iz lari paleolit va neolit davrlariga mansub (Rasadxona, Bosse-Russe gʻorlari va boshqa joylardagi topilmalar). Finikiyaliklar hukmronligi davrida afsonaviy qahramon Melkart yoki Geraklga bagʻishlangan ibodatxona qurilgan. Gretsiya va Rim xukmronligi davrlariga oid sopol, oltin buyum va zebziynatlar, ayniqsa, koʻp topilgan. 1215 yilda genuyaliklar M. qoʻltigʻi atrofidagi qoya tepasiga kurgan qalʼa 16-asrda saroyga aylantirildi va u Monako shahri tarixiy markazining oʻzagi boʻlib qoddi.

M. sanʼati Fransiya va Italiya badiiy madaniyati taʼsirida rivojlandi. Bu yerdagi barcha muhtasham inshoot va binolar fransuz meʼmorlari loyihasi asosida qurilgan. Turar joylar, asosan, 2—3 qavatli imoratlar tarzida barpo etilgan. Keyingi yillarda baland binolar, koʻngilochar muassasalar koʻplab qurildi.^[1]

POYTAXTI Monako MAYDONI

   • 160,4 km ² •dunyoda 188 o’rin )

AHOLISI� 32 965 kishi. (220- o’rin) �• (2009) ZICHLIGI

16 999.6 kishi./km²

YIM� • $ 870 mln $ (177- o’ )(2009)� • aholi jon boshiga $27 000 MONAKO IQTISODIYOTI Banklarning mahfiyligi va past soliqlar chet el mamlakatlaridan milliardlarning tinimsiz kelishiga olib keladi. Tashqi qarzi yo’q,Valyuta rezervi 2 mlrd $ ni tashkil etdi.Ishsizlik darajasi past 3% . Ajoyib iqlim sharoiti va kazinolar o’ziga turistlarni jalb qiladi.Monakoda yilida 300 kun quyoshlidir.Iqtisodiyotning asosiy daromadlari turizm sohasidan olinadi.Hamda,qurilish,farmatsevtika,kimyo va elektron sohasi,bank va moliya sektori tashkil etadi. YIM 1999 yili 870 mln $ni tashkil etdi. Yiliga korxonalar pul aylanmasi 9mlrd yevroni tashkil etadi. Ishsizlik darajasi past.45000 ish o’rinlari bo’lib,aholi sonidan ham ortiq.Monakoda ishlaydiganlar boshqa davlat vakillaridir.. Iqtisodiy hamkor Fransiya.Umumiy bojhona va moliya tizimiga ega.Monako fransuz elektenergiyasini importiga bog’lanib qolgan. 1 yanvar 2002 yili Monako yevrodan foydalanishga o’tdi.2002 yilgacha Monegas frankidan foydalanar edi.